Problnmata Ellnvikns Oikovomias

To akoulou8o ev pou tiv Kathimerini, kataplnktiko ar8ro and a big part of it applies to Cyprus as well:

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_515265_07/10/2007_244230


Η Ελλάδα μπροστά στη νέα πραγματικότητα

Απαιτειται ριζική επανεξέταση του ρόλου και τρόπου λειτουργίας του κράτους στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα


Ζούμε σε μια νέα εποχή. Ολα κινούνται και μετασχηματίζονται ταχύτατα. Γεωπολιτικές ισορροπίες, οικονομίες, κοινωνίες, κατανομή πλούτου, συνθήκες διαβίωσης. Κινητήριες δυνάμεις των αλλαγών η παγκοσμιοποίηση οικονομιών και επιχειρήσεων, η απελευθέρωση των αγορών –εγχώριων και διεθνών– η ραγδαία ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα, η ένταση του ανταγωνισμού, η μετατροπή πρώην σοσιαλιστικών χωρών σε οικονομίες αγοράς. Οι παραπάνω αλλαγές διαμορφώνουν πλέον τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο, σε πρωτοφανή έκταση, τουλάχιστον από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ιδιαίτερα, κραδασμοί και κρίσεις μεταφέρονται σε δευτερόλεπτα από χώρα σε χώρα και από αγορά σε αγορά. Οι αγορές επιβάλλουν σήμερα τη δική τους οικονομική πειθαρχία με σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις. Ο ρόλος του δημόσιου τομέα περιορίζεται κυρίως μέσω ιδιωτικοποιήσεων, εξορθολογισμού και μείωσης των δαπανών και φόρων, ενώ όλες σχεδόν οι χώρες επανεξετάζουν την αποτελεσματικότητα της κοινωνικής τους πολιτικής και τη διαχείριση των κοινωνικών πόρων, απομακρυνόμενες από γραφειοκρατικά και κρατικοδιοικούμενα μοντέλα. Μέσα σε αυτό το ανοικτό και έντονα ανταγωνιστικό διεθνές σκηνικό, χώρες και επιχειρήσεις επιδιώκουν να αναδείξουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητά τους, υιοθετώντας μεταρρυθμίσεις, προσελκύοντας επιχειρηματικά και επενδυτικά κεφάλαια, επενδύοντας στο μέλλον. Χώρες μέχρι πρόσφατα φτωχές προχωρούν με τόλμη, προσελκύουν επενδύσεις, εκσυγχρονίζονται, αποκτούν διεθνές κύρος και αξιοπιστία. Επιχειρούν να τοποθετηθούν επιτυχώς στο νέο παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, που αποτελεί και τη σημαντικότερη προϋπόθεση για μελλοντική ισχυρή ανάπτυξη και ευημερία των πολιτών. Σε αυτό το περιβάλλον ποια είναι η δική μας στρατηγική για το μέλλον; Φοβάμαι ότι έχουμε παραμείνει δέσμιοι νοοτροπιών και επιλογών, που προσιδιάζουν περισσότερο στις συνθήκες του χθες παρά σε απαιτήσεις, ευκαιρίες και προσδοκίες του αύριο. Δέσμιοι ενός νέου πολιτικού και κοινωνικού συντηρητισμού, που φοβάται τις γενναίες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και την κοινωνία. Βαδίζουμε αργά, ενώ οι καιροί απαιτούν τολμηρά και γρήγορα βήματα. Το κυρίαρχο ζήτημα για μας σήμερα είναι ότι κτίσαμε την οικονομία και την κοινωνία γύρω από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, σε έκταση και βάθος που πλέον δεν συναντιέται πουθενά στην Ευρώπη. Παρά δε τις συνεχείς, μεγάλες και επαναλαμβανόμενες αποτυχίες του κρατικοδίαιτου και κρατικοκεντρικού συστήματος στην οικονομία, στη διοίκηση και στην κοινωνική πολιτική, επιμένουμε πεισματικά σε αυτό. Παραδόξως, στις αποτυχίες του κράτους απαντούμε με πιο πολύ κράτος (μόνο οι δημόσιοι υπάλληλοι αυξήθηκαν κατά 40.000 περίπου και το δημόσιο χρέος κατά 53,5 δισ. τα τελευταία πέντε χρόνια), προσδοκώντας μια καλύτερη διαχείριση, χωρίς να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες μας, χωρίς να έχουμε ακόμα πεισθεί ως κοινωνία ότι ο συγκεκριμένος κύκλος κρατικού παρεμβατισμού έκλεισε οριστικά. Ποια είναι όμως τα κύρια χαρακτηριστικά και οι επιπτώσεις της μακρόχρονης κρατικής παρουσίας στην οικονομία και την κοινωνία;
Πρώτον, διαμορφώθηκε στον πολίτη μια ψυχολογία εξάρτησης, προσωπική και συλλογική, από το κράτος – σημείο αναφοράς για κάθε ζήτημα που τον απασχολεί. Καλλιεργήθηκε μια καχύποπτη –έως εχθρική– στάση της κοινωνίας απέναντι στην επιχειρηματικότητα, το ιδιωτικό, το κέρδος, τις ανοικτές αγορές, τον ανταγωνισμό, την αξιολόγηση, τη σύνδεση αμοιβής με το ποιοτικό και ποσοτικό αποτέλεσμα, αλλά και τη συλλογική κοινωνική δράση.
Δεύτερον, διαμορφώθηκε μια έντονη, έμμεση και άμεση, σημαντική παρουσία του κράτους στην οικονομική ζωή. Παρά τις αξιόλογες προσπάθειες των τελευταίων ετών να συρρικνωθεί, παραμένει κυρίαρχη με δεκάδες ζημιογόνες κρατικές επιχειρήσεις, οργανισμούς, φορείς και επιτροπές, που αυξάνονται αντί να μειώνονται, παρά τα ελλείμματα και την αναποτελεσματικότητα, χωρίς να αποτιμάται η οικονομική και κοινωνική τους προσφορά. Απτά παραδείγματα: ο ΟΣΕ σπαταλά εκατομμύρια ευρώ, το ίδιο και η Ολυμπιακή και οι αμυντικές βιομηχανίες. Ο ρόλος του κράτους παραμένει κυρίαρχος στις μεταφορές, την ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, τα τυχερά παιχνίδια, τις υποδομές. Σ’ αυτό το περιβάλλον, παρά τις φωτεινές εξαιρέσεις, καλλιεργήθηκαν νοσηρά φαινόμενα: κομματοκρατία, διαφθορά, αναποτελεσματικότητα, αδιαφάνεια, αναξιοκρατία, ισοπέδωση, που διάβρωσαν σε μεγάλο βαθμό την οικονομία και τον κοινωνικό ιστό. Σε ορισμένες περιπτώσεις που τολμήθηκε το άνοιγμα των αγορών ή οι αποκρατικοποιήσεις, όπως στις τηλεπικοινωνίες και τον τραπεζικό τομέα, οι επιπτώσεις ήταν θετικές, με εξωστρέφεια, νέες επιχειρήσεις, επενδύσεις, εκσυγχρονισμό και ανταγωνιστική τιμολόγηση, επ’ ωφελεία των πολιτών και της χώρας. Δεν είναι τελικά τυχαίο ότι κατέχουμε την προτελευταία θέση στην Ευρώπη των «25» στον τομέα της ανταγωνιστικότητας.
Τρίτον, οι επιδόσεις του κράτους στην υγεία, την παιδεία, την κοινωνική ασφάλιση και τις πολιτικές απασχόλησης είναι κατά γενική ομολογία απογοητευτικές. Οι επιδόσεις στην ασφάλεια του πολίτη και την προστασία του περιβάλλοντος, τραγικές. Τις ζήσαμε πρόσφατα. Οι επιδόσεις του κοινωνικού κράτους στην άμβλυνση των ανισοτήτων και στην προσφορά ίσων και νέων ευκαιριών, φτωχές. Το κοινωνικό κράτος λειτουργεί χωρίς κριτήρια αποτελεσματικότητας, ανταγωνισμού και ποιότητας στην κατανομή των κοινωνικών πόρων. Αυτό το μοντέλο κοινωνικής πολιτικής τροφοδότησε, κατά περίεργο τρόπο, την παράλληλη ραγδαία ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, πολλές φορές χωρίς επαρκείς ελέγχους, κανόνες λειτουργίας και εποπτεία. Κλασικό είναι το παράδειγμα της παιδείας. Το κρατικό και το δωρεάν οδήγησαν σε χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών, σε περιορισμό της έρευνας και σε απίστευτη κερδοφόρα άνθηση του ιδιωτικού: εκατοντάδες ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια, δεκάδες κέντρα ελευθέρων σπουδών και παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, εκατοντάδες φροντιστήρια ξένων γλωσσών, δεκάδες χιλιάδες ιδιωτικά μαθήματα, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές στο εξωτερικό. Το σύστημα αφενός απέτυχε να προσφέρει στοιχειώδεις ποιοτικές υπηρεσίες, αφετέρου τροφοδότησε την πιο έντονη παράπλευρη ανάπτυξη του ιδιωτικού και της παραπαιδείας. Αυτή η αποτυχία οξύνει τις ανισότητες, στερεί από παιδιά χαμηλότερων εισοδηματικών τάξεων μια ευκαιρία στο μέλλον, ενώ η παιδεία, το κυριότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα άλλων χωρών, για μας παραμένει μειονέκτημα, υπονομεύοντας τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας.
Τέταρτον, τα αρνητικά κοινωνικά χαρακτηριστικά, που αναπτύχθηκαν διαχρονικά μέσα στο κρατικοκεντρικό κοινωνικό και οικονομικό σύστημα, είναι εξίσου ανησυχητικά. Αποσυνδέθηκε η αμοιβή από την αξιολόγηση και την προσφορά, με συνέπεια την ισοπέδωση και την αδιαφορία. Αποδυναμώθηκε η σημασία, ατομική και συλλογική, των εννοιών του καθήκοντος, της ευθύνης, της προσφοράς. Στεκόμαστε παθητικά απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς, αναποτελεσματικότητας, ανευθυνότητας και καταστροφής του φυσικού μας πλούτου.
Πέμπτον, η γιγάντωση του δημόσιου τομέα δημιούργησε ισχυρές οικονομικές και τελικά πολιτικές διασυνδέσεις μεταξύ του ευρύτερου δημόσιου τομέα και επιχειρηματικών / επαγγελματικών συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα φαινόμενα διαφθοράς έχουν αναπτυχθεί κυρίως στις σχέσεις επιχείρησης και πολίτη με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στη διαχείριση των κρατικών φορέων από κομματικά διορισμένους φίλους χωρίς εμπειρία, διαφάνεια και ουσιαστικό έλεγχο στις περισσότερες των περιπτώσεων, παρά τις φωτεινές εξαιρέσεις. Είναι γεγονός ότι η έντονη παρουσία του κράτους και η σημαντική αύξηση των δημοσίων δαπανών ούτε την ανταγωνιστικότητα της χώρας βελτίωσε ούτε ποιοτικές υπηρεσίες προσέφερε ούτε τις ανισότητες γεφύρωσε ούτε τις ευκαιρίες διεύρυνε για τους πολίτες. Σε αυτή τη βάση έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για ριζική επανεξέταση του ρόλου και του τρόπου λειτουργίας του ευρύτερου δημόσιου τομέα στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Αυτή η ενδοσκόπηση αποτελεί κομβικό σημείο για τη διαμόρφωση μιας νέας εθνικής στρατηγικής με στόχο ένα μικρότερο και αποτελεσματικότερο δημόσιο τομέα, μια νέα σχέση ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στην οικονομία και την κοινωνική πολιτική και μια νέα αντίληψη για την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής. Πέραν όμως των ιδιωτικοποιήσεων, της αναμόρφωσης του φορολογικού συστήματος και του περιορισμού του μεγέθους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, η πραγματική τομή πρέπει να επέλθει στον τρόπο λειτουργίας του δημόσιου τομέα, της δημόσιας διοίκησης και του κοινωνικού κράτους.